Waar gaat het over?
Executieve functies (of -vaardigheden) sturen en controleren ons handelen en doen. Het zijn de functies van de hersenen die belangrijk zijn voor het realiseren van doelgericht en aangepast gedrag en handelen. Ze bepalen hoe we allerlei zaken organiseren en plannen. Ze worden ook wel de ‘uitvoerende aandacht’ genoemd. Ze regelen bijvoorbeeld het starten met een taak en het richten en vasthouden van de aandacht. Zonder deze functies is goed georganiseerd gedrag niet mogelijk. Ze zijn te verdelen in vier soorten:
- Impulsbeheersing
- Concentratie
- Flexibiliteit
- Prioriteiten stellen
Hoe doen we het in de Kop?
PO – VO – (V)SO – SBO: Leerlingen met problemen rond executieve functies hebben moeite met het oppakken en organiseren van taken en opdrachten. Ze hebben vaak wel cognitieve vaardigheden, maar weten deze niet goed aan te sturen of te controleren. Als de ondersteuning op de executieve functies primair gericht is op het doorlopen van het onderwijsprogramma, is de ondersteuning de verantwoordelijkheid van school. De school kan zelf een begeleidingstraject opstarten ten aanzien van de executieve functies. In het VO wordt in het ondersteuningspunt begeleiding gegeven op het gebied van het (door) ontwikkelen van de executieve functies. Aandachtspunten bij zo’n begeleidingstraject zijn:
- Het aanpassen van de taak en begeleiding waarbij de leerling vaardigheden op dit gebied aangeleerd wordt.
- De taak aanpassen naar korte en eenduidige opdrachten
- Zorgen voor een duidelijke structuur; deze leerlingen hebben hier moeite mee.
- Voorkom afleidende prikkels in de klas.
- Oefenen om eerst na te denken wat je nodig hebt, voordat je begint.
- Bespreken wat er niet goed is gegaan en de jeugdige helpen zelf oplossingen te bedenken om dit een volgende keer voorkomen.
In de databank effectieve interventies van het NJI zijn op dit moment (2022) drie effectieve interventies voor executieve functies opgenomen. Het inzetten van effectieve interventies is binnen passend onderwijs ook het uitgangspunt. Van scholen mag worden verwacht dat ze één van deze interventies inzetten of motiveren waarom dat niet mogelijk is.
Gemeente: als de ondersteuning op executieve functies primair gericht is op andere leefgebieden dan onderwijs, is het een verantwoordelijkheid van de jeugdwet.
Als onvoldoende duidelijk is of de primaire ondersteuningsbehoefte onderwijsgericht is of op andere leefgebieden, kan de bekostiging ook in het grijze gebied liggen.
Hoe te handelen volgens de wet?
In de wet staat niets vermeld over de executieve functies.